عمده سهم مصرف ۹۰ درصدی آب در بخش کشاورزی برای چه گروهی است؟

در این روزهایی که ایران در شرایط بسیار بد آبی قرار دارد و سدهای کشور خالی شده‌اند و بحران آب به ابربحران آب تبدیل شده‌است، بسیار به میزان مصرف آب در کشاورزی اشاره می‌شود که بر اساس گزارشات چیزی در حدود ۹۰ درصد از آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود.

وقتی‌که اسم کشاورزی آورده می‌شود، ناخداگاه نام کشاورز و خُرده مالک به ذهن می‌رسد که گویی آنها مصرف ‌کننده این حجم عظیم آب کشور هستند ولی در واقعیت موضوع چیز دیگری است که در این نوشته به آن پرداخته می‌شود.

سه گروه عمده در بخش کشاورزی کشور فعال هستند:

۱- مجتمع‌های کشت و صنعت دولتی

‏۲- مجتمع‌ها یا شرکت‌های متعلق به انفال

‏۳- کشاورز یا مالک خُرد

‏برخی از مجمتع‌های کشاورزی زیر مجموعه دولت عبارتند از:

‏مجتمع کشت ‌و صنعت مغان،

‏مجتمع کشت ‌و صنعت کارون،

مجتمع کشت ‌و صنعت نیشکر هفت تپه،

مجتمع کشت ‌و صنعت دزفول،

‏مجتمع کشت‌ و صنعت فکا،

مجتمع کشت ‌و صنعت شاهد، و …

برخی از شرکت ‌ها یا مجموعه ‌های در بخش انفال:

‏ستاد اجرایی فرمان امام،

‏آستان قدس رضوی،

‏آستان شاه عبدالعظیم،

‏آستان حضرت معصومه،

‏بنیاد مستضعفان،

‏بنیاد شهید و ایثارگران،

‏اوقات، و …

مجموعه‌ های فعال در آستان قدس رضوی:

‏شرکت کشاورزی رضوی،

شرکت کشاورزی و موقوفات چناران،

‏شرکت کشت و صنعت اسفراین،

شرکت کشت و صنعت انابد،

شرکت کشت و صنعت سرخس،

موسسه باغات آستان قدس رضوی،

‏موسسه کشت و صنعت مزرعه نمونه،

‏موسسه موقوفات و کشاورزی جنوب خراسان، موسسه موقوفات کشاورزی سمنان، و …

‏این شرکت‌ها و متجمع‌ها آب و انرژی کشور را با قیمت ناچیز برای تولید محصول کشاورزی استفاده می‌کنند و در نهایت محصولات خود را صادر می‌کنند یعنی در اصل آب و انرژی مجانی را صادر می‌کنند!

‏به‌عنوان مثال، صنعت نیشکر در خوزستان که زیرمجموعه دولت است در این استان سالانه ۴ میلیارد متر مکعب آب مصرف می‌کند! برای مقایسه، در بهار ۱۴۰۴ حجم آب پشت سدهای خوزستان ۴.۵ میلیارد متر مکعب بوده، یعنی تقریبا هم اندازه پر شدگی سد‌های این استان در بهار ۱۴۰۴ این صنعت آب مصرف می‌کند!

‏در استان خراسان رضوی، سهم آب بخش کشاورزی از منابع سطحی سالانه ۰.۵ میلیارد متر مکعب و از منابع زیرزمینی ۳.۶۱ میلیارد متر مکعب که بیشتر آن متعلق به آستان قدس رضوی است! برای درک بهتر از این عدد، میزان کسری آب زیرزمینی کشور سالانه برابر ۵.۲۵ میلیارد متر مکعب است.

پس می‌توان دید که عمده آب بخش کشاورزی توسط مجتمع‌ها و شرکت‌های متعلق به دولت و انفال مصرف می‌شوند و شرکت‌های وابسته به آنها هستند که این حجم عظیم آب را می‌بلعند و صادر می‌کنند اما مردم و کشاورز خُرد را مقصر جلوه می‌دهند!

نویسنده: محمودرضا مومنی